Տասներկու խորհուրդ հայերէն գրողին
Ոճաբանական
Տասներկու խորհուրդ արդի հայ գրողին.
- Տօնական այս օրերուն
Մի՛ ըսէք ու գրէք՝
—Սուրբ Ծնունդ, Սուրբ Ծննդեան:
Այլ ըսէք ու գրեցէ՛ք՝
—Ծնունդ կամ Սուրբ ծնունդ, Սուրբծննդեան:
Ճիշդ ինչպէս՝ Սեւ ծով, Սեւծովեան:
Մի՛ ըսէք ու գրէք՝
—Նոր Տարի,
Այլ ըսէք ու գրեցէ՛ք՝
—Նոր տարի: Նաեւ՝ Ամանոր, Ամանորեայ…
- Ձեր յօդուածը երկու համակարգչային էջէ աւելի թող չըլլայ. այլապէս միշտ պիտի վտանգուի Ձեր պայծառ մտքի արգասիքի ընթերցումը:
***Նախընտրելի է կէտադրական նշան մը բնաւ չգործածել, քան թէ սխալ գործածել զայն: Ուստի, խուսափեցէ՛ք անկէ, եթէ բոլորովին վստահ չէք անոր ճիշդ գործածութեան:
***Խուսափեցէ՛ք ըսելէ ու գրելէ՝
—ասիկա, ատիկա, անիկա,
Այլ ըսէ՛ք ու գրեցէ՛ք՝
—այս, աս, սա, այդ, այն:
- Խուսափինք կրաւորական բայերէ՝ ի նպաստ չէզոք եւ ներգործական բայերու:
Մի՛ ըսէք ու գրէք՝
–Պոլիսը գրաւուեցաւ Սուլթան Ֆաթիհի կողմէ:
Այլ ըսէ՛ք ու գրեցէ՛ք՝
–Սուլթան Ֆաթիհ գրաւեց Պոլիսը:
- Ենթական չկրկնենք էական բային հետ:
Չըսենք ու չգրենք՝
–Այս խնձորը համով խնձոր է:
Այլ ըսենք ու գրենք՝
–Այս խնձորը համով է:
Կամ՝
–Համով խնձոր է այս:
- 5. Խուսափինք անորոշ դերբայէն՝ ի նպաստ բայանուններու:
Մի՛ ըէսք ու գրէք՝
–Նախագահ մը ընտրելը դժուարացաւ:
Այլ ըսէ՛ք ու գրեցէ՛ք՝
–Նախագահի մը ընտրութիւնը դժուարացաւ:
Մի՛ ըսէք ու գրէք՝
–Կողմերը մօտ են զինադադար կայացնելու(ն):
Այլ ըսէ՛ք ու գրեցէ՛ք՝
–Կողմերը մօտ են զինադադարի (մը) կայացումին:
- Խուսափինք որոշիչ յօդով օժտելէ յատուկ անունները:
Մի՛ ըսէք ու գրէք՝
–Գերմանիան կ’ուզէ, որ Ուքրանիան պարտուի:
Փութինը եւ Էրտողանը համաձայնեցան:
Այլ ըսէք ու գրեցէք՝
–Գերմանիա կ’ուզէր, որ Ուքրանիա պարտուի:
Փութին եւ Էրտողան համաձայնեցան:
- 7. Նախընտրել եզակին յոգնակիէն:
Մի՛ ըսէք ու գրէք՝
–Ան տաբատներ գնեց շուկայէն:
Այլ ըսէ՛ք ու գրեցէ՛ք՝
–Ան տաբատ գնեց շուկայէն:
Մի՛ ըսէք ու գրէք՝
–Թորոսն ու Մարկոսը այցելութիւններ տուին Կիրակոսին ու Մակարոսին:
Այլ ըսէ՛ք ու գրեցէ:ք՝
–Թորոսն ու Մարկոսը այցելութիւն տուին Կիրակոսին ու Մակարոսին::
Մի ըսէք ու գրէք՝
–Օդանաւերը ժամերով թռիչքներ կատարեցին:
Այլ ըսէք ու գրեցէ՛ք՝
–Օդանաւերը ժամերով թռիչք կատարեցին:
- Հոն ուր կարելի է՝ նախընտրել ա յօդակապը ե-էն:
Մի՛ ըսէք ու գրէք՝
— այցեգին, այցեգիր, այցետոմս:
Այլ ըսէ՛ք ու գրեցէ՛ք՝
—այցագին, այցագիր, այցատոմս:
- Ել, իլ եւ ալ լծորդական տարբերակներու պարագային միշտ նախընտրել ել-ը՝
—ելլել/ելլալ, գտնել/գտնալ, խրխնջել/խրխնջալ թուիլ/թուալ
—մռնչել/մռնչալ, վրնջել/վրնջալ, երեւիլ/երեւալ
- Խուսափինք կրկնակի մակբայներէ:
Չըսենք ու չգրենք՝ անպայմանօրէն, ուղղակիօրէն:
Այլ ըսենք ու գրենք՝ անպայման, ուղղակի:
***Մ՛ի գրէք՝
—ամրան, ձմրան, լերան, դրան, մատրան,
Այլ գրեցէ՛ք՝
—ամռան, ձմռան, լեռան, դռան, մատռան. նախընտրաբար՝ մատուռին:
- 11. Չհոլովել ինքզինք(ս) դերանունը, որ հայցական է եւ չի հոլովուիր:
Մի՛ ըսէք ու գրէք՝
—ինքզինքս –ինքզինքիս -ինքզինքէս -ինքզինքովս…
Այլ ըսէ՛ք ու գրեցէք՝
—ինքզինքս, –ես իմ – ես ինծի -ես ինձմէ -ես ինձմով
—մենք մեզ -մենք մեր -մենք մեզի -մենք մեզմէ -մենք մեզմով
—դուք ձեզ -դուք ձեր -դուք ձեզի -դուք ձեզմէ -դուք ձեզմով
—իրենք զիրենք -իրենք իրենց (նոյն) -իրենք իրենցմէ -իրենք իրենցմով:
- 12. Որեւէ օտար յատուկ անունի մէջ,– կը շեշտենք՝ մէ՛ջ,– չգրել է եւ օ տառերը, այլ գրել մի՛միայն ե եւ ո. օրինակ՝ Տը Կոլ, Պոտլեր, Մարսել, Ռոպեր, Լեյեն, Նեմեսիս, Պրոմեթէ եւ այլն՝ յարգելով հանդերձ այլ անուններու պատմական ուղղագրութիւնը:
Եւ Տէր ընդ Ձեզ, ընդ ամենեսեանդ:
Շնորհաւոր Նոր տարի եւ Սուրբ ծնունդ:
Երջանիկ տարիներ աշխարհին, Հայաստանին, բոլորին ու բոլորիս:
Արմենակ Եղիայեան
