Արտաշէս Յարութիւնեան (1873-1915) – Մեծ Եղեռնի զոհ բանաստեղծ, արձակագիր, բանասէր եւ թարգմանիչ

Ծնած է Մալկարա, Ատրիանուպոլսոյ նահանգ (վիլայէթ), Օսմանեան Կայսրութիւն։ Ուսումը աւարտած է անկանոն ձեւով ծննդավայրի նախակրթարանին մէջ առանց զայն բոլորելու։ Դպրոցէն դուրս գալէն անմիջապէս ետք մտած է հօրը խանութը։ Ամբողջ բռնապետութեան շրջանին ան դուրս չէ ելած Մալկարայէն ու չէ ճամբորդած։ Սիրողաբար գրականութիւն մշակած է։ «Կարծեմ գրած եմ, որովհետեւ չէի կրնար չգրել, բայց ըրածիս վրայ հաւատք չունիմ».- ըսած է ան։

Քերթողական իր էջերը ամփոփուած են երեք հատորներու մէջ՝ «Լքուած քնար» (1902), «Երկունք» (1906) եւ «Նոր քնար» (1912)։ Երկարօրէն աշխատած է «Նոր քնար» հատորին վրայ, որ կը նկատէ լաւագոյն աշխատութիւնը։

Տաղանդաւոր գրագէտը կանուխէն աշխատակցած է թրքահայ մամուլին՝ քերթուածներով, գեղեցիկ արձակներով եւ քննադատականներով, որոնք յայտնի անուն ապահոված են իրեն։ Գրականութիւն մուտք գործած է Կարօ ծածկանունով։ Որպէս արձակագիր եւ գեղագէտ-քննադատ անժխտելի կարողութիւն ցոյց տուած է իր գրական վերլուծական յօդուածերով։

Արտաշէս Յարութիւնեան երկար ժամանակ աշխատած է մամուլին, որ յայտնի անուն ապահոված է իրեն: 

Մահացած է 13 կամ 16 Օգոստոս 1915-ին, Իզմիթի մէջ, եղած է Մեծ Եղեռնի զոհ դարձած գրողներէն մէկը։

Մահէն յետոյ իր գրութիւնները լոյս տեսած են զանազան տեղեր, գրողը արժեւորուած է յետմահու. նշենք նաեւ, որ Հայաստանի մէջ ալ 2016 թուականին լոյս տեսած է անոր «Ընտրանի» հատորը («Անտարէս»էն), ուր ընտրովի ամփոփուած են քերթուածներ, գրական դիմաստուերներ, քրոնիկներ եւ իր բանաստեղծական գիրքերէն «Նոր քնար»ը՝ ամբողջութեամբ: 

 

ԿԱՐՕՏՆԵՐ

Հոգւոյս խորը կարօտներ կան`

Որ կը քանդեն զիս օրէ օր,

Ինչպէս բոցին կարմիր լեզուն`

Մոմին ճերմակ մարմինն աղուո՜ր:

Կարօտներ կան խորը մըտքիս,

Որ անդադար զայն կը փորեն.

Լա՛ւ, ի՞նչ է վերջն այս ցաւերուն,

Լուռ` կը խորհիմ ես ինքնիրեն:

Ու կը լայննա՜յ վէրքը տակաւ

Չըդարմանուած կարօտներուն.

Ո՛չ ո՛ք գիտէ զանոնք,-  ի՜նչ փոյթ,

Ես դագաղն եմ այդ ցաւերուն:

Չընչի՞ն ցաւեր. է՜, ո՜վ գիտէ.

Խորհուրդներն են անոնք հոգւոյս.

Մեծ երազներ եւ իղձեր վառ`

Կը մարին խորն այդ ցաւերուս:

Ու կարօտներն իմ մեծամոլ

Կը սպառեն զիս մինչեւ ըզմահ,

Ինչպէս բոցի կարմիր լեզուն`

Մոմին մաքուր մարմի՜նն աղուոր:

 

Արտաշէս Յարութիւնեան

1912