ՍԻՊԻԼ (1863-1934) – գրող, մանկավարժ եւ հասարակական գոծիչ:

Բուն անունով՝ Զապէլ Խանճեան: Ծնած է Սկիւտարի մէջ, 21 հոկտեմբեր 1863-ին:

Սիպիլ նախնական կրթութիւնը ստացած է Մատամ Կառիւսի վարժարանին մէջ, ուրկէ անցած է Սկիւտարի ճեմարան, ուրկէ շրջանաւարտ եղած է 1879 թուականին: Նոյն տարին հիմնած է Ազգանուէր Հայուհեաց ընկերութիւնը: Որպէս ուսուցիչ պաշտօնավարած է նախ գաւառներու եւ ապա Պոլսոյ վարժարաններէն ներս, միեւնոյն ժամանակ զբաղելով գրականութեամբ:

Գրական շրջանակներու մէջ Սիպիլ սկսած է ճանչցուիլ 1880-ական թուականներուն. 1898 թուականին Գրիգոր Զօհրապի եւ իր ամուսնոյն՝ Հրանդ Ասատուրի հետ վերահրատարակած է «Մասիս» հանդէսը, որուն մէջ հրատարակած է «Կիսադէմեր քողին ետեւէն» աշխատութիւնը՝ նուիրուած արեւմտահայ նշանաւոր գործիչներէն Եղիա Տէմիրճիպաշեանին եւ Ռեթէոս Պէրպէրեանին: Չափածոյ եւ արձակ գործերով աշխատակցած է նաեւ «Հայրենիք»ի հետ: Իր առաջին վէպը՝ «Աղջկան մը սիրտը» հրատարակուած է 1891 թուականին, իսկ անոր բանաստեղծութեան առաջին ժողովածոն՝ «Ցոլքեր»ը 1902-ին: Սկզբնական շրջանին Սիպիլ մամուլի մէջ հանդէս եկած է Անահիտ գրչանունով:

Սիպիլ գրած է նաեւ մանկավարժական յօդուածներ, մանկական բանաստեղծութիւններ եւ 1879-ին կազմած է «Գործնական քերականութիւն արդի աշխարհաբարի» դասագիրքը:

Գրողի յայտնի գործերէն են «Կնոջ հոգիներ»ը (1925), «Կորտոն հրամանատարը» (1925) եւ վերը յիշուած հրատարակութիւնները:

Սիպիլ մահացած է 19 յունիս 1934-ին, Պոլսոյ մէջ:

 

Հայ Լեզուին
Զապէլ Ասատուր (Սիպիլ)

Դո՛ւն, առաջին վանկ շրթունքիս,
առաջին ձայն իմ հոգւոյս,
Նախկին հնչիւն իմ մանկական լեզուիս հեզ,
Որով լացի ու երգեցի միշտ յուզումներս,
իղձս ու յոյս,
Իմ մայրենի քաղցրի՜կ բարբառ, ողջո՜յն քեզ:

Տարիներով թափառական օտար երկիր ու վայրեր,
Զուրկ մնացի ընտանիքէս, տընակէս.
Այլ քու կարօտդ անդարման
ցաւն եղաւ սրտիս կարեվեր,
Ո՜վ իմ լեզուս, ամէն իղձ զո՜հ ըլլայ քեզ:

Զարմանահրաշ վըսեմ թարգման դուն սրբութեանց անմատոյց,
Դուն արձագանք Հայ անցեալին, կեանքին  վէս,
Տիտաններու, քերթողներու անմահ փառքին
ապացոյց,
Ո՜վ վեհ բարբառ իմ հայրերուս, պատի՛ւ քեզ:

Ալեծաղիկ կատարներու անմահ զաւակ դարաւոր,
Ծոցէդ անշէջ ճառագայթներ կը ժայթքես,
Մշտափթիթ գարուն մÿանանց
կը պըսակէ դէմքդ աղուոր,
Անզուգական, քնքուշ լեզուս, համբո՜յր քեզ:

Դուն Մեսրոպին ու Սահակին շունչին
թրթռումը ոսկի,
Որ հայրենի յուշերն անդուլ կÿեղերգես.
Իր պաշտելի աւանդութեանց,
նշխարներուն սուրբ ըսկիհ,
Ով աննման չքնաղ լեզու, բուրվա՜ռ քեզ:

Ծով ծիածան որ կը գըլես լայն կոհակներդ
այգաբեր,
Մերթ գոհարներ ծաւալելով, մերթ բեհէզ.
Մերթ սաղմոսներ ծփծփալով, մերթ վէպեր,
Ո՜Վ Հայ լեզուս իմ պաշտելի, ողջո՜յն քեզ:

Դուն թրթռացիր անտառներու սօսիներուն տակ ըստէպ,
Հայ աշուղին քնարին պարծանք եղար վէս.
Հիմա կÿերգես զաւակներուդ նժդեհ կեանքը
երաշխէպ,
Քերթողներու անմահ բարբառ, բիւ՜ր փառք քեզ:

Օրհնեա՜լ ըլլան մեր հայրերը,
որոնք թէեւ ցիր ու ցան,
Մութ օրերուն՝ մոլորած չոր շիւղին պէս,
Մոռցան իրենց տունն ու տեղը,
զաւակներնին ուրացան,
Իրենց անձն ալ, բայց չըմոռցան երբեք քեզ:

Քու բառերէդ՝ արեւէն վառ ու բիւրեղէն վճիտ
Իմ հոգւոյս մէջ բոց մը կաթեց մշտակէզ,
Հուր ծարաւը անհունութեան, բարւոյն, մեծին ճըշմարիտ.
Ո՜վ մանկութեանս ազնիւ լեզուն, կÿօրհնե՛մ քեզ:

Օրհնեա՜լ ըլլան մեր մայրերը, որոնք զքեզ սնուցին
Իրենց շունչովն ու աղօթքով սրտակէզ,
Խարխուլ, փլած կտուրին տակ,
կարօտ՝ պատառ հացին,
Գուրգուրանքո՜վ պահպանեցին միշտ ըզքեզ:

Թող որ ե՛ս ալ, յետին զաւակն հայրենիքիս
իմ թշուառ,
Սուրբ տաճարիդ ոտքը բերեմ ողջակէզ՝
Միշտ տառապած, երբեք շիջած սրտէս կայծ մը խանդավառ,
Հոգւով պաշտեմ ու քնարովս օրհնեմ քեզ:

 

 ԾՆՈՒՆԴԻ ԳԻՇԵՐ