Բառերու Գանձարանին Մէջ (7) – «Ռա» Ու «Րէ», Ռահ Ու Ռանչպար, Ռամիկ Եւ Ռազմիկ (Ա. մաս) Երբ նախակրթարանի աշակերտ էինք, հայերէնի մեր ուսուցիչը «ռ-ր» նոյնահնչիւն տառերուն ուղղագրութեան վերաբերեալ կատարած էր կարեւոր հաստատում մը. —«Ն» գիրէն առաջ եկող R հնչիւնը ՏԵՒԱԲԱՐ ԳՐԵԼ «ռ»-ով։ Օրինակներուն մէկ մասը ուսուցիչը ի՛նք կ’արձանագրէր գրատախտակին վրայ, մնացեալն ալ մե՛նք կը փորձէինք գտնել.— բռնել,…
Բառերու Գանձարանին Մէջ (6) – «Չա» Եւ «Ջէ», Զեղչել, Զիջիլ Եւ Զղջալ Եթէ ինձմէ պահանջուի, որ թուեմ ամէնէն գործածական այն տասնհինգ հայերէն բառերը, որոնք «չա»-ով կը սկսին, պիտի պատասխանեմ. -Չակերտ, չիր ու չամիչ, չար, չարչարել, չափ, չէզոք, չղջիկ, չնչին (աննշան), չոր, չորս, չուան, չքաւոր, չքնաղ, Չինաստան։ Նոյնը եթէ խնդրուի «ջէ»-ով սկսող բառերուն համար, պիտի պատասխանեմ. -Ջահ, ջաղացք, ջամբել,…
Բառերու Գանձարանին Մէջ (4) – «Հօ» Եւ «Յի», Յիսուս Եւ Հիւսիս, Հաւանիլ Ու Յաւակնիլ «Հօ» եւ «յի»։ Մասամբ նմանաձայն երկու տառեր՝ մեր այբուբենին մէջ։ Ես պիտի համարձակիմ ըսել՝ երկու վտանգաւոր լարուած թակարդներ, որոնց հանգոյցին մէջ կը գլտորին-կ’իյնան ո՛չ միայն մեր դպրոցական ամէն հասակի աշակերտները, այլեւ՝ գրեթէ ամէն հայորդի, որ ձանձրոյթը յանձն կ’առնէ իր մայրենիով քանի մը տող…
Բառերու Գանձարանին Մէջ (5) – «Ձա» Ու «Ցօ», Ձագ, Ձագար Եւ Ձագեցի Կաթողիկոս Մեր դպրոցներուն մէջ, մինչեւ բարձրագոյն կարգերը, աշակերտները յաճախ դժուարութիւն ունին զատորոշելու այբուբենի «ձ»-ն եւ «ց»-ն։ Առաջինը «ձա» կը կոչուի, իսկ երկրորդը՝ «ցօ»։ Մեր տղաքը այս անուանումներն իսկ երբեմն կ’անգիտանան. իրենց համար կայ «օձի ձ»-ը եւ կայ «հացի ց»-ը …։ Այսքա՛ն։ Իսկ թէ գրաւոր խօսքի մէջ ե՞րբ «ձա»-ն պիտի գործածենք ու ե՞րբ՝ «ցօ»-ն, ատիկա…
Բառերու Գանձարանին Մէջ (3) – «Դա» Ու «Թօ», Դեւ Ու Թեւ, Դեր Ու Թերի Ի՞նչ կը կարծէք.- մեր լեզուին մէջ «դա»ո՞վ սկսող բառերը աւելի շատ են, թէ՞ «թօ»ով սկսողները։ Այսպիսի հարցում մը ես ինծի ալ չէի հարցուցած մինչեւ այսօր։ Սակայն հիմա սկսած եմ հետաքրքրուիլ նմանօրինակ մանրամասնութիւններով։ Մալխասեան բառարանը «դ»ով սկսող բառերը ժողված է 67 էջի մէջ, իսկ «թ»ին ալ…
Բառերու Գանձարանին Մէջ – (2) – «Գիմ» Եւ «Քէ», Գաւառ Ու Քաղաք, Քարոզ Ու Գեհեն (Բ. մաս) Թոյլ տուէք, որ «գաւառ»էն ոստում մը կատարեմ դէպի «քաղաք»։ Այնքան գործածական այս բառը կը սկսի ու կ’աւարտի «ք»-ով։ ՔաղաՔ։ Ամէնքս ալ ծնած ու հասակ առած ենք քաղաքներու մէջ։ Քաղաքացի՛ ենք։ Քաղաքները մեզի հետ նոյնացած են, կամ՝ մե՛նք նոյնացած ենք քաղաքներուն հետ…։…
Բառերու Գանձարանին Մէջ (2) – «Գիմ» Եւ «Քէ», Գաւառ Ու Քաղաք, Քարոզ Ու Գեհեն «Գիմ» տառին նկատմամբ մասնաւոր տկարութիւն մը ունիմ։ Շեշտուած համակրանք մը կամ անբացատրելի գորով մը։ Պարզապէս, որովհետեւ հայերէն այբուբենի այս երրորդ տառով կը սկսին գիր, գիրք, գրադարան եւ գրականութիւն բառերը, որոնք ահաւասիկ՝ աւելի քան երեսունհինգ տարիէ իվեր, առօրեայ մտասեւեռում, ընկեր եւ ուղենիշ եղան ինծի։ Միւս…
Բառերու Գանձարանին Մէջ – 1 «Բեն» Ու «Փիւր», Արբենալ, Տարփանք, Հարբուխ Եւ Տրոփիւն Վերամուտ է դարձեալ։ Կը հնչեն զանգերը ու դպրոցները կը վերաբանան իրենց դռները։ Ամէն տարիքի աշակերտներ, գունաւոր պայուսակներ իրենց շալակին, երամ-երամ կը բռնեն դպրոցի ճամբան…։ Հայկական վարժարաններէ ներս, մեզի համար, ամէնէն էական դասապահերը հայերէնի պահերն են, ուր իրարու կը հանդիպին հայ աշակերտն ու…
Բառերու Գանձարանին Մէջ. Ձախ Ու Ցախ, Ձախլիկներ Եւ Ձախակողմեաններ Մանկապարտէզի երեխաներն անգամ գիտեն, որ «ձախ»-ը կողմի մը իմաստը ունի եւ անոր հականիշն ալ «աջ»-ն է: Ձախ ձեռք, ձախ ականջ, ձախ կողմի մայթ, ձախ դառնալ, ձախէն քալել եւ այլն: Իբրեւ իրեն հոմանիշ` ունինք «ահեակ» բառը, որ շատ քիչ կը գործածուի: Ատոր կը հանդիպինք երբեմն եկեղեցական լուրերու…
Բարբառագիտութիւնը Եւ Անտիոքի Հայերէն Խօսուածքները (Բարբառագէտներուն) Գարեգին եպս․ Սրուանձտեանց մեր մէջ առաջին անգամ յայտնաբերեց արեւմտահայ գաւառի բառն ու բանը։ Անոր «Գրոց ու բրոց»ը (1874)՝ «Սասունցի Դաւիթ կամ Մհերի դուռ» յաւելուածով, «Մանանա»ն (1876), «Թորոս Աղբար»ը (Ա․ գիրք՝ 1879, Բ․ գիրք՝ 1884), «Համով-հոտով»ը (1884) հետաքրքրութիւն եւ սէր ստեղծեցին հայ ժողովուրդի «անգիր գրականութեան» նկատմամբ։ Արեւմտահայ մամուլը լրջօրէն սկսաւ…