Լեզուական հնհնուքներ – 4 աւանդականութիւն Աւանդականութիւնը գրական լեզուի կանոնակարգը անփոփոխ պահելու խնդիր ունի։ Բոլոր գրական լեզուներն ալ տեղ մը կամ չափով մը աւանդապաշտ են: Գիտակից լեզուակիրները աւանդը անաղարտ պահելու նախանձախնդրութիւն ունին։ Լեզուական այս կամ այն կարգի նորութիւնը կամաց-կամաց քաղաքացիութիւն կը ստանայ ու կը միաձուլուի համակարգին մէջ։ Հակառակ պարագային՝ ամեն անհատական, տեղական եւ ժարգոնային արտայայտութիւն ու…
ԼԵԶՈՒԱԿԱՆ ՀՆՀՆՈՒՔՆԵՐ-3 ԱՐԵՒՄՏԱՀԱՅԵՐԷՆԸ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՄԷՋ … Այսուհանդերձ, 1980-ականներէն ակսեալ, ու մանաւանդ յետ անկախութեան Հայաստանի մէջ լուրջ տեղաշարժ նկատուած է արեւմտահայերէնի նկատմամբ։ — Արեւմտահայերէնը դասանիւթ է բարձրագոյն ուսումնական հաստատութիւններու բանասիրական բաժանմունքներու մէջ։ Նուազագոյնը կայ արեւմտահայերէն-արեւելահայերէն զուդագրական քերականութիւն անունով դասանիւթ մը։ Երեւի հեռու չէ այն օրը, երբ համալսարանի մէջ հայոց լեզու առարկան միայն արեւելահայ գրական լեզուն չըլլայ,…
Լեզուական Հնհնուքներ (2). Միասնական Ուղղագրութիւն Մեր երկու գրական լեզուներու մերձեցման դէմ կանգնած մեծագոյն խոչընդոտը նկատուեցաւ նոր ուղղագրութիւնը, որ լիովին կը կտրէր նոր հայերէնը անոր դասական եւ միջին որակներէն, նաեւ արեւմտահայերէնէն, որ սփիւռքի մէջ յամառօրէն կառչած մնաց աւանդական ուղղագրութեան։ Աւանդական ուղղագրութիւնը զերծ չէր եւ չէ ներքին հակասութիւններէ եւ երկձեւութիւններէ, որոնք մամուլի մէջ եւ առանձին հեղինակներու կողմէ…
Օտարաբանութիւնները կը հեղեղեն արեւելահայերէնը.Յակոբ Չոլաքեան Շատ բնական է կարծել, որ ամեն հայ իրաւունք ունի բողոքելու, թէ ի՛նչ ըսել է մէկ ազգ, բայց երկու լեզու, եւ ամեն հայ իրաւունք ունի պատկերացնելու մէկ ընդհանուր լեզու, որ իրողապէս չկայ, բայց ոմանց միտքին մէջ կրնայ ծագիլ․ մէկը կ՛ըսէ գրաբարը վերակենդանացնենք․ միւսը կ՛ըսէ թող ատիկա արեւելահայերէնը ըլլայ, երրորդը կ՛ըսէ…
Կը գլխագրուին…չեն գլխագրուիր… Ուրեմն կը շարունակենք գլխագրումի բնաբանը: Կը գլխագրուին աշխարհագրական տարածք ցոյց տուող բարդ անուններու բոլոր բաղադրիչները. —Փոքր Ասիա, սակայն՝ փոքրասիական —Մերձաւոր Արեւելք, սակայն՝ մերձարեւելեան —Ծայրագոյն Արեւելք —Միջին Ասիա, սակայն՝ միջինասիական —Վերին Եգիպտոս, Ստորին Եգիպտոս[1] –Հարաւային Արաբիա, սակայն՝ հարաւարաբական —Հարաւային Ամերիկա, սակայն հարաւամերիկեան —Հարաւային Ափրիկէ, սակայն՝ հարաւափրիկեան —Արեւմտեան Հայաստան կամ Արեւմտահայաստան, արեւմտահայկական —Արեւելեան Հայաստան կամ Արեւելահայաստան, արեւելահայկական Արշակունի, մխիթարեան եւ նմանները չեն գլխագրուիր իբրեւ…
Գլխագրում. Խորագիրներու Եւ Յատուկ Անուններու Պարագան Գլխագրում Գլխագրումը մեր ցաւոտ հարցերէն մէկն է, որ յարատեւ կը հալածէ մեզ առանց օրինականութեան ու միօրինակութեան ցանկալի մակարդակներուն հասնելու կամ մօտենալու. ամէն մարդ ազատօրէն եւ խելքին փչածին պէս կը գլխագրէ. հարցնող-դնող չկայ: Է՜հ, աշխարհը իրար անցած՝ գլուխը առեր կ’երթայ, հիմա ժամանա՞կն է գլխագրերով զբաղելու: Այսինքն՝ արեւմտահայուն խելքին ու ճաշակին …
ՈՉ՝ ԳՐԱԲԱՆՈՒԹԻՒՆ, ԱՅԼ… ԻՆՔՆԱՀԱՃ ՀԵՔԻԱԹ Ձեւաւորումը՝ Էտուարտ Թաշճեանի Եզակի՞, թէ՞ յոգնակի —Ցուցափեղկը կը յորդէր թարմ, ակնահաճոյ ու ախորժաբեր երշիկ-ով: —Ցուցափեղկը կը յորդէր տեղական, ֆրանսական ու իտալական պանիրներ-ով: Ի՞նչ տրամաբանութեամբ ընտրել տուեալ գոյականին թիւը: * * * Բերուած օրինակները, որոնք շատ ընդհանրացած են, կը յատկանշուին անով, որ նոյն գոյականը կը կրէ մէկէ աւելի որոշիչներ. —երշիկ-ը՝ թարմ,…
Ի ԴԷՄՍ, Ի ԴԻՄԱՑ, ՅԱՆՁԻՆ ՈՒ ՅԱՆՁԻՆՍ Հարցում, եւ փորձեցէք լա՛ւ մտածել. Կրնա՞ք պատկերացնել կացութիւն մը, ուր գտնուիք շրջանակի մը թէ՛ կեդրոնը, թէ՛ շուրջը: Պիտի ըսէք ինչպէ՞ս կարելի է գտնուիլ երկու տարբեր դիքերու վրայ. մենք յառաջդիմակա՞ն ենք, որ ձախը դաւանինք հրապարակաւ, եւ աջը որդեգրենք… ի ծածուկս: Ես ալ բոլորիդ պէս կը մտածեմ, սակայն ասոնք հասարակ…
Մայրենի Լեզու — Վերասահմանումի Անհրաժեշտութիւն Եւ Դպրոց* Ֆրանսայի մէջ հայերէնի դասաւանդութեան բազմամեայ փորձառութիւնս կը ստիպէ, յաճախ ստիպած է աւանդաբար փոխանցուող ամրագրուած տեսակէտները վերաքննութեան ենթարկելու, եթէ պէտք է՝ վերասահմանելու փորձին մէջ մտնելու եւ արդի պայմաններուն համապատասխանեցնել ջանալու։ Աշակերտին մէկ անմեղ հարցումը կրնայ անճրկեցնել ուսուցիչը եւ ստիպել, որ ան հասկնայ, թէ հինցած բանալիներով պիտի չբացուին նոր դռները։…
Շիրիմի այցելութիւն լեզուներու գերեզմանատան մէջ* Կարելի չէ գուշակել թէ մարդկային պատմութեան ո՞ր հանգրուանին մարդ արարածը իր արձակած ձայները կանոնի մը համաձայն ձեւաւորեց եւ գոյացուց իմաստալից բառեր։ Առասպելական պատմութեան համաձայն Բաբելոնի աշտարակը կառուցողները Աստուածային պատիժով մը սկսան տարբեր լեզուներ խօսելով համատեղ աշխատանքի կարողութենէն զրկուիլ։ Այսպէսով ալ անաւարտ մնաց իբրեւ թէ Աստուծոյ գահը նուաճելու միտումով կառուցած Բաբելոնեան…