Ճանչնանք մեր բառերը (3)

Խան, խան եւ… խան 1. Ի՞նչ կրնայ թելադրել  խան բառը արդի հայուն,  եթէ ոչ «արեւելեան իջեւան մը», իսկ փոխաբերաբար՝ «կեղտոտ բնակարան մը»,  «խառնփնթոր ժողովասրահ մը» եւ նման բաներ,  ինչպէս շատ իրաւացի կը սահմանէ  զայն հայր Անդրանիկ Կռանեանը: Բուն խանը,  սակայն, մեզմէ ոչ ոք տեսած է, այլ հարց թէ բոլորս ալ համոզուած ենք, որ կը ճանչնանք…

Մի՛ ըսեր ու գրեր, այլ…

ՄԻ՛ ԸՍԵՐ ՈՒ ԳՐԵՐ, ԱՅԼ…  Մի՛ ըսեր ու գրեր՝ ի պահանջեալ հարկին, Այլ ըսէ ու գրէ՛  ի պահանջել հարկին: ***Ի պահանջել հարկին պատրաստ ենք զէնքի դիմելու: Մի՛ըսեր ու գրեր՝ անգամներ, Այլ ըսէ ու գրէ՛ բազմիցս  կամ քանիցս: ***Բազմիցս (=քանիցս) զգուշացուցինք զինք վերահաս վտանգէն: Լողացող թիւ Գիւտը կը վերաբերի «Արմէնպրես»-ին. հրամեր էք. –Գիւմրիում ԼՂ-ից բռնի տեղահանուած 2290 անձ կայ: Թիւը, սակայն, լողացող է:…

Հայ լեզուն մտահոգիչ չափերով կը նահանջէ նաեւ Հայաստանի մէջ…

Հայ լեզուն մտահոգիչ չափերով կը նահանջէ նաեւ Հայաստանի մէջ…   «Սկզբէն էր Բանը, եւ Բանն Աստուծոյ մօտ էր, եւ Բանն Աստուած էր». Աւետարան ըստ Յովհաննու 1:1  Բան, ասինքն բանականութիւն, միտք: Եւ այդ մէկը կ’արտայայտուի խօսքով, այսինքն՝ լեզուով: Հայ բանաստեղծ Աւետիք Իսահակեան իր «ոգու սով» մռայլ բանաստեղծութեան մէջ կարծես կանխագուշակած էր, թէ ի՞նչ պիտի պատահի ապագային, երբ…

Ճանչնանք մեր բառերը (2)

Ճանչնանք Մեր Բառերը (2) 1. Փուշման Աւելիքանքսանտարիառաջէր: Աթոռիսվրայունէիերիտասարդհիւանդմը. մէկ կողմէ կը դարմանէի զինք, միւս կողմէ կը զրուցէինք.  շատ աւելի ես էի խօսողը, իսկ ինք երբեմն առիթ կը գտնէր կցկտուր բառեր արտասանելու, եբր յանկարծ ըսաւ. −Փուշման եղայ… Իսկոյնսաստեցի՝ընթացքտալովբնազդականմաքրամոլութեանմը. −Պէտք չէ փուշման ըսես… թրքերէն է… Խօսակիցսանակնկալիեկաւ, յօնքերը պռստեց, շեշտակի նայեցաւ ու ապա՝ −Ինչպէ՞ս թրքերէն կ’ըլլայ,− հակադարձեց անզօր,− ամբողջ կեանքս փուշման ըսած եմ ու փուշման լսած եմ, եւ ոչ մէկը նկատողութիւն ըրած է. իսկ հայերէնը ի՞նչ է: −Զղջալ է. զղջացի-զղջացիր-զղջաց……

Ճանչնանք մեր բառերը (1)

Ճանչնանք Մեր Բառերը (1) Արօր եւ արօր(իկ) Ենթադրելի է, թէ ամէն արեւմտահայ կը ճանչնայ արօր բառը՝ իբրեւ երկրագործական սարք, նոյնիսկ   եթէ տեսած չըլլայ զայն. այս պարագային ի մտի ունիմ լիբանանահայը, որուն կեանքին մէջէն շատ շուտ վերացաւ արօրը, որ անցած դարու կէսերուն այնքան տարածուած էր Պեքաայի ամբողջ երկայնքին:  Ենթադրելի է, որ Անճարի հայրենակիցները  աւելի նպաստաւորուած ըլլան՝ իւրաքանչիւրը ունեցած ըլլալով իր…

Արեւմտահայերէնը ապրող, բազմասնուող եւ կենսատու լեզու

Արեւմտահայերէնը ապրող, բազմասնուող եւ կենսատու լեզու Գրական երկու լեզուների շուրջ մտորումները օրինաչափօրէն ուղեկցւում են ուղղագրութեան խնդրին դէմառդիմումով, ասես ամէն անգամ յիշեցնելով, որ լեզուի ձայնագրութեան կերպը նոյնքան կարեւոր հանգամանք է՝ մասնաւորապէս երկուորեակ հայերէնները համազուգակցող իր նշանակութեամբ, եւ յատկապէս Սփիւռք-հայրենիք յարաբերութիւնները կիզակէտող դերով։ Անշուշտ, պետութիւնը կարեւոր, թէեւ ոչ միակ պայմանն է լեզուի զարգացման, լեզուի նկարագրի պահպանութեան համար։…

Մի՛ ըսէք՝ օրեկան, ամսեկան, այլ ըսէք՝ օրական, ամսական, այլեւ՝ ժամական, շաբթական

ՄԻ՛ ԸՍԷՔ՝ ՕՐԵԿԱՆ, ԱՄՍԵԿԱՆ, ԱՅԼ ԸՍԷՔ՝ ՕՐԱԿԱՆ, ԱՄՍԱԿԱՆ, ԱՅԼԵՒ՝ ԺԱՄԱԿԱՆ, ՇԱԲԹԱԿԱՆ 1.Մի՛ ըսէք՝ օրեկան, ամսեկան` արեւելահայու պէս, այլ ըսէք՝ օրական, ամսական՝ հայու պէս, այլեւ՝ ժամական, շաբթական Հապա ինչո՞ւ ըսել՝  տարեկան… *   *    * Ասոնց բոլորին մէջ տարեկան-ը միակն է, որուն սկզբնաձեւը կը վերջանայ ի ձայնաւորով. հետեւաբար՝ տարի+ական > տարեկան Ուրեմն՝ ի+ա > ե: Նաեւ՝ բարի+արար > բարերար, ոսկի+արիչ > ոսկերիչ,  այգի+ա+պան >…

Մեր բառարանները, գրաբարն ու արեւմտահայ դպրոցը

Մեր բառարանները, գրաբարն ու արեւմտահայ դպրոցը 1.Մեր  բառարանները Այսօր  հայր Մեսրոպ Ճանաշեանի «Ծաղկաքաղ»-ը կը կարդայի, երբ Գրիգոր Զոհրապի գրիչին տակ գտայ արածադէմ («Ճէյրանը»),  շիջելափառ («Վիսպատէն»), արծաթել («Եղիա Տէմիրճիպաշեան»),  Զապէլ Եսայեանի գրիչին տակ՝ շրջանկար («Սիլիհտարի պարտէզները»), իսկ Սուրէն Պարթեւեանի գրիչին տակ՝ զոշոտող («Հայուհին») բառերը, որոնց… առաջին անգամ կը հանդիպէի: Ուրեմն հայերէնը այսպիսի բառե՞ր ունի եղեր… Եւ եթէ այո՜, հապա ո՞ւր էին ասոնք, մարդ քանի՞ կեանք պէտք…

Պահպանե՛նք, զարգացնե՛նք ու երիտասարդացնե՛նք արեւմտահայերէնը. ահա թէ ինչպէ՛ս

Պահպանե՛նք, զարգացնե՛նք ու երիտասարդացնե՛նք արեւմտահայերէնը. ահա թէ ինչպէ՛ս Աշխարհացրիւ հայկական սփիւռքին կամ ընդհանրապէս հայութեան համար արեւմտահայերէնի պահպանումն ու զարգացումը պէտք է գերազա՛նց նշանակութիւն ունենան, կամ այդպէ՛ս կ’ակնկալուի առնուազն: Իբրեւ լեզուական եւ մշակութային հարստութիւն` արեւմտահայերէնը առանցքային տարր է հայկական ամուր ինքնութեան պահպանման համար՝ աշխարհի մը մէջ, ուր մշակոյթներու փոխազդեցութեան մնայուն ընթացքը մէկը միւսը կլանելու ենթահողը կը…

Լեզուական Հնհնուքներ (4). Աւանդականութիւն. Յակոբ Չոլաքեան

Լեզուական հնհնուքներ – 4 աւանդականութիւն Աւանդականութիւնը գրական լեզուի կանոնակարգը անփոփոխ պահելու խնդիր ունի։ Բոլոր գրական լեզուներն ալ տեղ մը կամ չափով մը աւանդապաշտ են: Գիտակից լեզուակիրները աւանդը անաղարտ պահելու նախանձախնդրութիւն ունին։ Լեզուական այս կամ այն կարգի նորութիւնը կամաց-կամաց քաղաքացիութիւն կը ստանայ ու կը միաձուլուի համակարգին մէջ։ Հակառակ պարագային՝ ամեն անհատական, տեղական եւ ժարգոնային արտայայտութիւն ու…